Σφίγγα
Μαρμάρινη κεφαλή γυναίκας με πόλο (υψηλό κάλυμμα κεφαλής) και λεπτή ταινία στα μαλλιά. Πρόκειται για τη μία από τις δύο Σφίγγες που κοσμούν το υπέρθυρο της εισόδου στο ταφικό μνημείο του λόφου Καστά στην Αμφίπολη.
Από την Αμφίπολη. Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης Λ 2059.
© ΥΠΠΟΑ/Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών/ΟΔΑΠ. Φωτογραφία: Ορέστης Κουράκης.
Μαρμάρινη κεφαλή Σφίγγας από το ταφικό μνημείο του λόφου Καστά στην Αμφίπολη (δεν προσδιορίζεται ακριβής ημερομηνία)
Η Σφίγγα, το μειξογενές αυτό πλάσμα της ελληνικής μυθολογίας, αποδίδεται εδώ με εκλεπτυσμένα θηλυκά χαρακτηριστικά, όμορφα σαρκώδη χείλη και περιποιημένη κόμμωση, που μας κάνει να ξεχνάμε, προς στιγμή, πως πρόκειται για τη μορφή ενός τέρατος.
Η λοξή, αυστηρή, σαν αστραπή, ματιά της –με το δεξί μάτι ψηλότερα του αριστερού– ακολουθώντας τη δυνατή συστροφή του λαιμού, μας υπενθυμίζει τον τρομερό ρόλο της υπερφυσικής μορφής της, ως φύλακα και προστάτη σε τάφους και ιερά. Είναι μια αποτροπαϊκή μορφή.
Μπορούμε να παρατηρήσουμε πως, με τη πάροδο των χρόνων και το πέρασμα από την αρχαϊκή στην κλασική και στην ελληνιστική εποχή, σιγά-σιγά, το πρόσωπο εξανθρωπίζεται και η ομορφιά αρχίζει να επικρατεί ακόμα και στο πανάσχημο τέρας, ούτως ώστε το δαιμονικό ον να μην παρουσιάζεται πλέον ως φοβερό.
Ίσως έτσι γίνεται μια υπενθύμιση και σε εμάς, πως τίποτα στον κόσμο δε μένει ανεπηρέαστο από την ομορφιά.
ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
• Η γυναίκα ως συνδετικός κρίκος μεταξύ του ζωώδους και του ανθρώπινου.
• Μιλήστε για τα σύγχρονα μειξογενή όντα στη pop κουλτούρα. Για παράδειγμα: transformers, robots, υπερήρωες, κ.λπ.
• Τι θα μπορούσαν να αποτρέπουν ή να προστατεύουν σήμερα, κάποια όντα της φαντασίας σας;
• Βρείτε εικόνες από τα παρακάτω μειξογενή όντα της μυθολογίας. Κέρβερος, Κένταυρος, Κέκροπας, σφίγγα, σκύλα, μέδουσα.
→ Μπορείτε να σκεφτείτε κι άλλα;
→ Μπορείτε να τα αντιστοιχήσετε με σύγχρονες αφηγήσεις, όπως για παράδειγμα: οι λυκάνθρωποι, τα Χελωνονιντζάκια, ο Φρανκενστάιν ή η γυναίκα αράχνη;
ΞΕΡΕΙΣ ΟΤΙ
• Το 150 περίπου π.Χ., ο Ρωμαίος συγκλητικός, Τερέντιος Λουκανός, έφερε στη Ρώμη από την Καρχηδόνα έναν σκλάβο και σύντομα ανακάλυψε ότι είχε έφεση στις τέχνες. Αφού τον μόρφωσε και τον απελευθέρωσε, αυτός πήρε το ίδιο όνομα (Τερέντιος ο «Αφρικανός») και ασχολήθηκε με τη συγγραφή κωμωδιών. Καμία από τις κωμωδίες του δεν διακρίθηκε ως σπουδαία στην εποχή της. Ο Τερέντιος έγραψε όμως μια σπουδαία φράση που συνοψίζει τον τρόπο με τον οποίο οφείλουμε να στεκόμαστε απέναντι στην εποχή: Homo sum, humani nihil a me alienum puto. Δηλαδή, είμαι άνθρωπος και τίποτε ανθρώπινο δεν μου φαίνεται ξένο.
→ Το τερατώδες άραγε, όταν αυτό εμφανίζεται με ανθρώπινα χαρακτηριστικά, μας είναι οικείο;
